Plaatsing verkeerslichten wel degelijk besluitplichtig
Vanaf het moment dat we ons bevinden in de openbare ruimte, nemen we deel aan het verkeer. We verplaatsen ons lopend, te fiets of met een gemotoriseerd voertuig. Daarbij hebben we allemaal onze eigen herkomst en bestemming, maar maken toch gebruik van dezelfde, gedeelde ruimte. Verkeer is daarmee een continue ontmoeting tussen allerlei verkeersdeelnemers. Het is van belang dat deze ontmoetingen en de rest van ons wegennet veilig functioneren. Om dit te realiseren, hebben we verkeersregels in ons land.
Een verkeerskundige heeft voor de inrichting van het wegennet meerdere knoppen om aan te draaien. Zo wordt bewust besloten of er wel of geen verkeerstekens worden geplaatst om bijvoorbeeld de voorrang te regelen. Als kruispunten zo druk worden dat de reguliere verkeersregels en verkeerstekens geen effect meer hebben, wordt vaak gekozen voor een verkeersregelinstallatie (verkeerslichten).
De regels voor het verlenen van voorrang/doorgang veranderen bij verkeerslichten continu. Afhankelijk van de verkeersdrukte (en mogelijk diverse regelscenario’s) bepaalt een slim verkeerslicht haar eigen cyclus. Bij rood licht stoppen we en bij groen licht mogen we rijden.
Geen verkeersbesluit nodig
Bij het plaatsen van verkeerstekens om bijvoorbeeld de voorrang te regelen, zijn we verplicht om verkeersbesluiten te publiceren. Het regelen van de voorrang heeft immers rechtsgevolg voor belanghebbenden. Belanghebbenden krijgen dan de mogelijkheid om in bezwaar en beroep te gaan.
Het Besluit Administratieve Bepalingen inzake het Wegverkeer (BABW) bepaalt voor welke verkeerstekens een verkeersbesluit is vereist. Zo is onder andere opgenomen dat we een verkeersbesluit moeten nemen voor het verkeersbord B7 van bijlage 1 van het RVV 1990 (Stop, verleen voorrang aan bestuurders op de kruisende weg). Het plaatsen van verkeerslichten is volgens het BABW geen verkeersmaatregel waarvoor een verkeersbesluit vereist is. De regels voor het verlenen van voorrang/doorgang veranderen bij verkeerslichten immers continu. Dat is in principe niet in een verkeersbesluit te vatten. Het plaatsen van verkeerslichten werd daarom gezien als feitelijk handelen waarvoor geen juridisch besluit nodig was.
Raad van State: plaatsing verkeerslichten een Awb-besluit
Met de hiervoor genoemde kennis heeft de gemeente Waalre in 2021 verkeerslichten geplaatst nabij een fietsoversteek op de Heikantstraat. Dit dus geheel zonder verkeersbesluit. Bewoners nabij deze fietsoversteek waren het niet eens met de plaatsing van deze verkeerslichten en geven aan dat de gemeente heeft verzuimd om hiervoor een verkeersbesluit te nemen.
Het conflict is in hoger beroep behandeld door de Raad van State[*]. De Raad van State erkent dat voor het plaatsen van verkeerslichten op grond van de BABW geen verkeersbesluit is vereist. Echter, het plaatsen van verkeerslichten heeft volgens de Raad wel rechtsgevolg. Dat betekent dat er sprake is van een publieksrechtelijke rechtshandeling en dus een Awb-besluit. De gemeente had daarmee de plicht om een besluit kenbaar te maken voor het plaatsen van verkeerslichten. Dit inclusief de mogelijkheid voor het indienen van een bezwaarschrift.
De Algemene wet bestuursrecht (Awb) beschrijft de verhouding tussen overheid en burgers/bedrijven en benoemt de regels voor het doorlopen van procedures. De Awb is daarmee een belangrijke wet voor overheidshandelen.
Conclusie
Op grond van de uitspraak van de Raad van State volgt de conclusie dat het plaatsen van verkeerslichten geen feitelijk handelen is. Voor de plaatsing dient een gemotiveerd besluit kenbaar te worden gemaakt door de betreffende overheid. Bovendien hebben belanghebbenden de mogelijkheid om in bezwaar en beroep te gaan tegen deze plaatsing.
Gevolgen
De gevolgen van deze uitspraak gaan wat mij betreft verder dan enkel het plaatsen van verkeerslichten. Zo is bijvoorbeeld voor de realisatie van een inritconstructie of het plaatsen en weghalen van blauwe strepen in een parkeerschijfzone geen verkeersbesluit verplicht. Deze maatregelen hebben echter wel rechtsgevolg. Naar mijn mening dienen voor dergelijke verkeersmaatregelen dus ook gemotiveerde besluiten kenbaar gemaakt te worden.